Rozpatrywanie wniosku o udzielenie bądź nieudzielenie wójtowi absolutorium
to jeden z ważniejszych momentów dla organów gminy w ciągu roku. Pomijając fakt,
że podjęte przez radę gminy rozstrzygnięcia mogą decydować o przyszłości wójta (brak absolutorium skutkuje co do zasady referendum w sprawie odwołania wójta) to przedstawienie sprawozdania z wykonania budżetu ma ogromne znaczenie z punktu widzenia zasady jawności sektora finansów publicznych. Jak stanowi bowiem art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych (dalej u.f.p.) gospodarka środkami publicznymi jest jawna.  Zasada ta została doprecyzowana w z art. 34 ust. 1 pkt 2 tejże ustawy, gdzie zapisano, że jest ona realizowana przez jawność debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa w Sejmie i debat nad sprawozdaniami z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Ustawą z dnia 11 stycznia 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych dokonano nowelizacji ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) wprowadzając instytucje raportu o stanie gminy, który corocznie ma obowiązek sporządzić i przedstawić radzie wójt. Zgodnie
z ustawą wójt w raporcie podsumowuje swoją działalność w roku poprzednim,
w szczególności realizację polityk, programów i strategii, uchwał rady gminy i budżetu obywatelskiego.

Rozpatrywanie obu tych dokumentów na sesji rady gminy, oprócz realizacji wspomnianej już zasady jawności finansów publicznych oraz jawności działania organów, jest także realizacją funkcji kontrolnych organu stanowiącego gminy, tym bardziej, że w proces opiniowania sprawozdania z wykonania budżetu zaangażowana jest także komisja rewizyjna.

Obie procedury rozpoczynają się od przygotowania stosownych dokumentów, które są przedkładane radzie gminy, a w przypadku sprawozdania z wykonania budżetu opiniowane przez komisję rewizyjnej, której wniosek o udzielenie lub nieudzielenie absolutorium podlega
z kolei zaopiniowaniu przez regionalną izbę obrachunkową. Ponieważ budżet jednostki samorządu terytorialnego jest częścią systemu finansów publicznych państwa, sprawozdanie
z wykonania budżetu winno zostać przekazane podmiotowi sprawującemu nadzór nad jednostką w zakresie finansów tj. regionalnej izbie obrachunkowej.

Oba dokumenty pozwalają na kompleksową ocenę realizacji zadań przez organ wykonawczy gminy, tak w zakresie gospodarki finansowej jak realizacji zadań merytorycznych.

Niniejsze opracowanie stanowi kompleksowy przegląd procedury przygotowania i rozpatrzenia obu dokumentów. Jest ono pomocne dla praktyków samorządowców, jak i osób, które interesują się tematyką samorządu terytorialnego oraz finansów publicznych.