Monografia podejmuje problem godności człowieka w świetle wyzwań XXI w. oraz obecnej kondycji ludzkości. Jednocześnie szuka genezy współczesnego rozumienia godności, manifestującej się w ważności, równości, braterstwie czy wolności człowieka w wybranych, starożytnych metaforach, formujących przez wieki rozumienie tożsamości istoty ludzkiej. W swoich analizach autor odnosi się do ustaleń m.in. Platona, Grzegorza z Nyssy, Kanta, Heideggera, Arendt, Berlina, LaKoffa czy Habermasa. Książka rozważa problem godności człowieka z wielu perspektyw. Zadaje ważne pytania, w sposób krytyczny i demitologizujący odnosi się do utrwalonych interpretacji. Każdy rozdział kończy tzw. diatryba, w której zostaje wskazane alternatywne odczytanie danej metafory. W dialektycznym odniesieniu do kwestii godności, książka stanowi novum na gruncie polskim i zagranicznym.
***
Wojciech Szczerba, autor książki, W poszukiwaniu godności. Człowiek w świetle formatywnych metafor – teolog, filozof, związany z wrocławskim środowiskiem naukowym, rektor Ewangelikalnej Wyższej Szkoły Teologicznej we Wrocławiu, podjął się opracowania interesującego i potrzebnego tematu – kontynuując jednocześnie dotychczasową linię zainteresowań – jakim jest zrozumienie fenomenu ludzkiej godności. Kategoria godności, zwłaszcza inspirowana myśleniem biblijnym, objętym perspektywą teologii filozoficznej, na co Autor w swej pracy wskazuje, ma wielką szansę na ciekawą i wnikliwą eksplikację. Co Autor publikacji, wprawdzie z pewnymi zastrzeżeniami, czyni. A szczególnie dlatego, że już sama godność człowieka jawi się jako kluczowe pojęcie interpretujące rodzaj ludzki, jego duchową i moralną kondycję i to nie tylko naszych czasów. Co więcej, godność ludzka, jej rozumienie, uwyraźnia kluczowy moment relacji międzyludzkich prowadzących do zniewolenia bądź wolności. Z samego tekstu wynika, że Autor swoje dociekania wplata zarówno w kontekst biblijny, antropologiczny, jak i społeczny, nie stroniąc od refleksji ontologicznej. To sprawia, że wyróżnioną kategorię godności człowieka Autor ujmuje zasadniczo w aspekcie ludzkiego życia, świadomej przestrzeni żywiołu egzystencji pośród czasów, ludzi i wydarzeń.
Data wydania: 2025
Format: epub, PDF
Liczba stron: 368
ISBN: 978-83-68182-23-1
Tagi: godność człowieka, metafory, tożsamość ludzka, filozofia, Platon, Kant, Heidegger, Arendt, Berlin, Habermas, równość, wolność, braterstwo, starożytne metafory, filozofia XXI wieku, wspólnota międzyludzka, uchodźcy, kultura, religia, wielokulturowość
Spis treści
Od autora: od muralu do pytania o godność człowieka 3
I. Wokół godności, metafory i roli religii we współczesnym świecie. Wprowadzenie metodologiczne 8
Najlepszy/najgorszy ze światów 8
Pytanie o godność człowieka 14
Perspektywa teologii filozoficznej 19
Metaforyczna natura języka 22
Demitologizacja, czyli religia w postreligijnym świecie 31
Tradycja demitologizacji 31
Jürgen Habermas – rola religii w postreligijnym świecie 37
Status quaestionis, metodologia 46
II. Koncepcja imago Dei – ważność człowieka 52
Obraz Boga w Biblii 52
Teologiczne ujęcie koncepcji imago Dei 59
Imago Dei w perspektywie substancjalnej, relacyjnej i funkcjonalnej 59
Imago Dei a odpowiedzialność społeczna człowieka w myśli Grzegorza z Nyssy 62
Imago Dei jako symbol godności człowieka w myśli Jürgena Moltmanna 68
Imago Dei jako symbol ważności człowieka 72
Diatryba: Koncepcja imago Dei – ważność człowieka. Czy rzeczywiście? 76
III. Koncepcja apokatastazy – równość człowieka 80
Filozoficzna koncepcja apokatastazy 80
Kosmiczny wymiar apokatastazy 81
Osobowy wymiar apokatastazy 83
Założenia filozoficznej koncepcji apokatastazy 93
Chrześcijańska koncepcja uniwersalnego zbawienia 97
Postaci apokatastazy na gruncie chrześcijańskim 100
Obrońcy i oskarżyciele 120
Średniowieczny i nowożytny wymiar chrześcijańskiej
apokatastazy 130
Apokatastaza jako symbol równości człowieka 141
Diatryba: Koncepcja apokatastazy – równość człowieka. Czy rzeczywiście? 145
IV. Koncepcja Adama – solidarność międzyludzka 151
Adam w biblijnym micie początku 151
Człowiek w pierwszym opisie stworzenia 151
Człowiek w drugim opisie stworzenia 155
Upadek Adama i dalsze losy ludzkości 157
Adam w tradycji judaistycznej i wczesnochrześcijańskiej 160
Adam – znaczenie w Biblii hebrajskiej 160
Adam w pismach wczesnego judaizmu 166
Adam w tradycji wczesnochrześcijańskiej 177
Adam w Nowym Testamencie 177
Adam w pismach apologetów i ojców apostolskich 186
Adam a ludzka współzależność – Grzegorz z Nyssy 197
Uniwersalny i kolektywny wymiar antropologii w myśli Grzegorza z Nyssy 198
Parenetyczny wymiar antropologii Grzegorza z Nyssy:
troska o drugiego człowieka 206
Adam jako symbol współzależności i solidarności międzyludzkiej 212
Diatryba: Biblijny Adam – solidarność międzyludzka. Czy rzeczywiście? 217
V. Jaskinia Platona – wolność człowieka 226
Wolność negatywna i pozytywna – Isaiah Berlin 227
Jaskinia Platona a problem wolności 231
Platońska wykładnia metafory jaskini 235
Jaskinia Platona w myśli neoplatońskiej i wczesnochrześcijańskiej 243
Martin Heidegger i Hannah Arendt – wolność egzystencjalna i polityczna 251
Martin Heidegger – wyjście i powrót do jaskini platońskiej 251
Hannah Arendt – wolność więźniów jaskini a wolność filozofa 256
Jaskinia Platona jako symbol wolności człowieka 261
Diatryba: Jaskinia Platona – wolność człowieka. Czy rzeczywiście? 263
VI. Zakończenie 271
Bibliografia 290
Summary 328
Indeks osobowy 345
Indeks rzeczowy 350
Wykaz skrótów 356
